همه چیز درباره ایرانشهر

ایرانشهر (بلوچی: یِرانشَهر) یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان است که نام پیشین آن پَهرَه (در فرهنگ فارسی معین به معنی نگهبانی می باشد) بوده‌است. این شهر در میانه سیستان و بلوچستان ایران قرار دارد.

شهرستان ایرانشهر با پهناوری افزون بر ۳۰۲۰۰ کیلومتر مربع (به بلوچی چارینه) و با بلندای میانگین ۵۹۱ متر از روی دریا در فاصله ۳۴۵ کیلومتری مرکز استان سیستان و بلوچستان است و ۱۵ درصد گستره استان را از آن خود کرده است و آب و هوای گرم و خشک دارد، همچنین سومین شهر پرجمعیت استان بوده؛ و از جمله شهرهای ایران است که دارای فرمانداری ویژه است.

کهن‌ترین منابعی که از ایرانشهر نامی به میان آورده‌اند منابع تاریخی یونانی و لاتین می‌باشند که در آنها از شهر پورا (Poura) به عنوان پایتخت ساتراپی اصلی گدروزی نام برده‌اند. ساتراپی نامی است که یونانیان به‌طور کلی به شهربانی‌های مختلف شاهنشاهی هخامنشیان داده‌اند. از دیگر نام‌هایی که در تاریخ به این شهر از بلوچستان گفته می‌شده‌است می‌توان پره، پهره و معرب آن فهره را نام برد. در این منطقه می‌توان آثاری از اولین سکونتگاه‌های بشر را یافت. سایت‌های باستانی مانند بمپور و خوراب و اسپیدژ و غیره، از جمله این مکان‌ها هستند. همچنین، وجود قلعه‌های متعدد در این شهر نشان از رونق و اهمیت آن در ادوار گوناگون می‌دهد، بنای قلعه بمپور به دوره ساسانیان بازمی‌گردد و قلعه ناصری در عهد قاجاریان ساخته شده‌است. شهر بمپور از زمان افشاریان تا زمان قاجار به عنوان مرکز حکمفرمایی بلوچستان جنوبی شناخته می‌شده‌است، اما پس از دوره قاجار و مرکزیت یافتن ایرانشهر، بمپور اقتدار خود را از دست داد. 

جغرفیای ایرانشهر

شهرستان ايرانشهر در قسمت مركزي استان سيستان و بلوچستان واقع شده است. از شمال و شمال شرقي با شهرستان هاي زاهدان و خاش، از جنوب شرق با شهرستان مهرستان، از جنوب با شهرستان نيكشهر و سرباز، از غرب  و جنوب غربي با شهرستان دلگان و از شمال غربي با استان كرمان همسايه است. شهرستان ايرانشهر 18475 كيلومتر مربع وسعت دارد (مساحت 3230 كيلو متر مربع).   فاصله تا مركز استان 345 كيلومتر مربع (تا زاهدان) و فاصله آن تا پايتخت 1975 كيلومتر (تا تهران ) مي باشد. ارتفاع آن از سطح دريا 591 متر و . متوسط بارندگي ساليانه اين شهرستان 105.5 ميلي متر مي باشد.

شهرستان ايرانشهر داراي آب وهواي گرم و اقليم بياباني گرم و خشك است. درجه حرارت اين شهرستان در تابستان 50 درجه سانتيگراد و ميانگين دماي روزانه در تابستان 37.2 و در زمستان 14.5 است.

رشته كوه هاي بزمان با ارتفاع 3497 متر از سطح دريا كه پس از كوه تفتان مرتفع ترين ناهمواري استان محسوب مي شود. كوه خضر مهمترين قله رشته كوه هاي بزمان مي باشد. كوه آتشفشان بزمان نيم فعال است و پديده آبگرم بزمان نيز از اثرات آن است. از ديگر كوه هاي معروف منطقه همونت مي باشد كه در بخش مركزي واقع شده است.

عمده منابع تامين آب شهرستان رودخانه هاي فصلي و دائمي دامن و رودخانه بمپور كه از ارتفاعات كارواندر سرچشمه  و پس از طي مسيري 170 كيلومتري به ريگزار جازموريان مي ريزد.رودخانه فصلي كنارو كه از ارتفاعات كوه بيرك سرچشمه و به جازموريان ختم مي شود.

اقوام و آداب ورسوم شهرستان ايرانشهر

  ايرانشهر به قوم 72 ملت معروف مي باشد كه اقوام بلوچ از تمامي استان با تيره هاي مختلف و متعدد از شمال استان و منطقه "سرحد" تا چابهاردر اين منطقه ساكن مي باشند و اقوام بيرجندي ، سيستاني ، ترك ، لر ، كرد ، شمالي ، اصفهاني ، يزدي ، كرماني ، عمده ترين اقوام ساكن در اين شهرستان ميباشند كه دركنار اقوام بلوچ با تعامل و سازش در امورات مختلف در كنار همديگر خو گرفته و امرار معاش ميكنند. مردم شهرستان به دو زبان بلوچي و فارسي تكلم مي كنند و گويشهاي رايج در منطقه ، گويش بمپوري ، گويش ايرندگاني ، گويش ابتري ، گويش دامني ، گويش بزماني  ،گويش سرحدي ، گويش دلگاني  و گويش نرماشيري مي باشد.

طبيعت گرم اين منطقه دلهاي مردم اين خطه از سرزمين ايران را خونگرم و مهمان نواز نموده است و اكثريت مردم منطقه درونگرا با پيوند عشيره اي و طايفه اي با فرهنگهاي موثر و مثبت و آداب و رسومي مثل حشر، مدد، ميار، بجار باعث شده تا طوايف وتيره هاي مختلف باهم همبستگي و تعاون سازنده اي داشته باشند.

خوراك در شهرستان ايرانشهر

از عمده ترين و معروف ترين غذاها وخوراكي هاي محلي شهرستان ميتوان به تباهگ، تنورچه، شيلانچ، آپ انار، دوغ با، سوزي، كابلي، زيرك آپ، چنگال، پشك، كوهل، هيره و..... اشاره نمود. این غذاهای لذیذ و دیگر غذا ها رو میتوانید از رستوران کاخ واقع در خیابان فارابی سفارش دهید. رستوران کاخ از بهترین رستوران های در حال فعالیت در سطح شهر ایرانشهر می باشد.

از جاهای دیدنی ایرانشهر می‌توان به گورستان اسپیدژ، بقایای تاریخی فرهنگ لادیزیان، غار ملا سلیمان، رودخانه بمپور، چشمه آب گرم بزمان یک، چشمه آب گرم مکسان، چشمه آب گرم معدنی کتوکان، چشمه آب گرم هودیان، قلعه بمپور، رودخانه دامن، قلعه ناصری ایرانشهر و بازار روز ایرانشهر و ساختمان بیت رهبری اشاره کرد.